Walon : Différinche intre vérsions

Contenu supprimé Contenu ajouté
Stardsen (dviser | contérbuchons)
Stardsen (dviser | contérbuchons)
Line 16:
 
== Istoére ==
Ech walon ch'est unne lingue d'oui qu'o évoluè à partir d'ech latin parlè par ches populacions gauloéses d'actuèle Bergike à ch'momint d'el contchète romainne. Aprés l'fin d'echl'Impire Romain, ches Francs pi d'eutes populacions germannikes is ont kminchè à vnir pi leu foaichon d'parler a s'o intermèlè avuc ech latin vulgoaire eq ches gins is parloétte pi cha a donnè difrintes lingues qu'in apèle ches lingues d'oui. Ech picard pi ch'walon is sont fin proches, is ont plein d'troaitstraits in conmun, pi conme is n'sont mie fort loin jografikmint, o pinse eq ches deus lingues-lo is s'sont séparès pus tard l'unne ed l'eute (seurmint vers 1200, 1250 eslon ches experts in lindgistike, moais is diztte itou qu'cha puvoét ète avant).
 
Ech walon ch'est unne lingue qu'o puroét décrire conme arkaïsante in lindgistike, raport qu'in walon o put coér truvoér ed ches restes d'ech [[viu franchoés]] oubin d'ech [[latin]] moais qu'ont disparu dins toutes ches eutes lingues d'oui, conme l'<nowiki/>''S'' d'ech [[latin]] dvant unne eute consonne. In latin, ''étoéle'' cha s'disoét stella, cha a donnè esteile in viu franchoés avuc un E dvant qu'o aparu, pi dins toutes ches lingues d'oui ch'est l'<nowiki/>''E'' qu'o restè pi l'<nowiki/>''S'' il o disparu (''éteile'' in [[neurmind]], ''étoéle'' in [[picard]], ''étoile'' in [[Frinsé|franchoés]] estandard pi in [[Bourgonne|bourdgingnon]], ''étèle'' in [[poétvin]], ''étaile'' in [[galo]] etc.), seuf in walon doù l'''S'' i s'o mantnu dusqu'à innui pisqu'o dit ''steûle'' à [[Liège]] pi ''stwéle'' (oubin in écrit ''stoéle'') dins d'eutes coins. Vlo queuques eutes egzimpes :
 
{| class="wikitable"
Line 82:
|spica
|épice
|}
Perfoés il y o d'ches mots qui n'sont mie walons, o put rconnoéte ches mots-lo raport qu'is n'ont point ch'S-lo :
 
{| class="wikitable"
|+Mots walons impruntès à ch'franchoés
!walon
!picard
!viu franchoés
!latin
!franchoés
|-
|étrandjî ''(et point'' *strandjî'')''
|étranger
|estrangier
|extraneariu(m)
|étranger
|}
Un eute trait d'ech walon ch'est qu'in comparoaison avuc ech picard, el palatisacion al est pus étindute : k dvyint tch dvant a itou, pi g dvyint dj. Ch'est unne grande difrinche avuc ech picard :
 
{| class="wikitable"
|+Difrinches fonétikes avuc ech picard
!walon
!picard
!viu franchoés
!franchoés
|-
|vatche
|vake
|vache (sud), vake (nord)
|vache
|-
|djambe
|gambe
|jambe (sud), gambe (nord)
|jambe
|-
|tchèt
|cot / cat
|chat (sud), cat (nord)
|chat
|-
|tchesteâ
|catieu
|chastel, chastieu (sud) ; castel, castieu (nord)
|château
|}